Η Ανατομία της Άρθρωσης του Γόνατος

Το γόνατο είναι μια πολύ σύνθετη άρθρωση η οποία σχηματίζεται από τρία οστά: την κνήμη, το μηριαίο και την επιγονατίδα. Η περόνη γειτνιάζει με την άρθρωση του γόνατος αλλά δεν αποτελεί μέρος αυτής.

Το γόνατο είναι μια άρθρωση δίκην “μεντεσέ”, δηλαδή επιτρέπει κίνηση σε ένα μόνο επίπεδο ως επί το πλείστον, όπως ο μεντεσές μιας πόρτας, παρ’ ότι κάποιου βαθμού στροφή είναι επίσης εφικτή. Το κάτω άκρο του μηριαίου οστού είναι στρογγυλεμένο και σχηματίζει τους μηριαίους κονδύλους. Το άνω άκρο της κνήμης είναι πεπλατυμένο και σχηματίζει τους κνημιαίους κονδύλους. Λογικά αποτελεί ένα θαύμα που μια άρθρωση με αυτό το σχήμα μπορεί να έχει ισορροπία, αλλά το επιτυγχάνει με την υποστήριξη των δυνατών συνδέσμων οι οποίοι συνδέουν το κάτω άκρο του μηριαίου με το άνω άκρο της κνήμης. Στους συνδέσμους του γόνατος περιλαμβάνονται οι πλάγιοι σύνδεσμοι, ένας σε κάθε πλευρά και οι χιαστοί σύνδεσμοι στο κέντρο της άρθρωσης. Οι χιαστοί, ιδιαίτερα ο πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος, είναι οι δομές εκείνες στις οποίες στηρίζονται ιδαίτερα οι αθλητές και τις οποίες κατά συνέπεια τραυματίζουν συχνότερα.

Στο πρόσθιο τμήμα του γόνατος βρίσκεται η επιγονατίδα (“κούπα”). Τοποθετείται έμπροσθεν του κάτω άκρου του μηριαίου, σχηματίζοντας μαζί του μία άρθρωση που λέγεται επιγονατιδομηριαία. Τραυματισμοί και προβλήματα αυτής της άρθρωσης είναι συχνό αίτιο πόνου. Στο άνω άκρο της επιγονατίδας καταφύεται ο τετρακέφαλος (ο μεγάλος ογκώδης μυς μπροστά από τον μηρό) και στο κάτω άκρο της, είναι ένας τένοντας (επιγονατιδικός τένοντας) ο οποίος καταφύεται στο άνω όριο της κνήμης. Η επιγονατίδα βοηθά να ενισχυθούν οι μύες που είναι υπεύθυνοι για την έκταση του γόνατος (“τέντωμα”) η οποία συμβαίνει όταν ο τετρακέφαλος συσπάται και τραβάει την επιγονατίδα η οποία με την σειρά της τραβάει, έλκει την κνήμη. Στην ουσία η επιγονατίδα αποτελεί ένα υπομόχλιο για την μεταφορά της κίνησης από τον τετρακέφαλο στην κνήμη. Οποιαδήποτε δραστηριότητα περιλαμβάνει έκταση του γόνατος υπό πίεση και με την άσκηση δύναμης όπως για παράδειγμα η γρήγορη άνοδος και κάθοδος κλίμακας με δύο-δύο τα σκαλοπάτια, θέτει την επιγονατίδα σε μεγάλο φορτίο.

Όπως και με την άρθρωση του ισχίου, έτσι και η αρθρική επιφάνεια του γόνατος καλύπτεται από αρθρικό χόνδρο. Και στην άρθρωση του γόνατος υπάρχει αρθρικό υγρό. Υπάρχουν πολλές αρτηρίες γύρω από το γόνατο οι οποίες φέρνουν αίμα από την καρδιά στα στοιχεία του ποδιού. Μεγαλύτερη είναι η ιγνυακή αρτηρία που βρίσκεται ακριβώς πίσω από την άρθρωση και είναι συνέχεια της μηριαίας αρτηρίας που έχει περάσει δίπλα από το ισχίο λίγο πιο ψηλά.

Δύο μεγάλα νεύρα υπάρχουν επίσης στην άρθρωση του γόνατος. Αυτά είναι το κνημιαίο νεύρο πίσω και το κοινό περονιαίο νεύρο στην έξω πλευρά. Αυτά τα νεύρα και τα αγγεία είναι σημαντικά γιατί κάθε τραύμα στην άρθρωση του γόνατος μπορεί επίσης να επηρεάσει την αιματική ροή ή την νευρική παροχή στο πόδι. Το κοινό περονιαίο νεύρο είναι ιδιαίτερα σημαντικό γιατί βλάβη σ’ αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πάρεση του άκρου ποδός (“πτώση” drop foot) κατά την οποία ο ασθενής αδυνατεί να σηκώσει τα δάκτυλα του ή το πόδι του προς τα πάνω. Αυτό πολλές φορές μπορεί να συμβεί μετά από κάποιο κάταγμα, από κάποιο πρόβλημα στην σπονδυλική στήλη (π.χ. δισκοκήλη), από κάποια πίεση νεύρου ή σαν επιπλοκή χειρουργείου.

Όπως και με το ισχίο, το γόνατο πρώτα παρουσιάζεται σαν χόνδρινη δομή και αργότερα οστεοποιείται. Το χόνδρινο μηριαίο μπορεί αρχικά να φανεί στην ενδομήτρια ζωή 8 εβδομάδες μετά την σύλληψη ενώ η κνήμη παρουσιάζεται λίγο αργότερα. Η επιγονατίδα δεν παρουσιάζεται σε οστική μορφή τουλάχιστον μέχρι την ηλικία 3 ετών στα κορίτσια και ακόμα αργότερα στα αγόρια. Η άρθρωση του γόνατος συνολικά σταματά να αυξάνεται στις ηλικίες μεταξύ 17-20 έτη.

Τα πρώτα χρόνια της ζωής τα γόνατα συνήθως είναι πιο μαλακά και πιο εύκαμπτα απ’ ότι αργότερα στην ζωή. Είναι πιο δύσκολο να σπάσουν και επουλώνονται ταχύτερα αν το κάνουν. Μερικές φορές οι κακώσεις της παιδικής ηλικίας μπορούν να οδηγήσουν σε αρθρίτιδα στα μετέπειτα χρόνια. Υπάρχουν επίσης μερικοί τύποι αρθρίτιδας που συναντιούνται μόνο στην παιδική ηλικία οι οποίοι με την σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε μείζονα χειρουργεία σε νεαρή ηλικία.